زندگی در جنگ
گفتگو با عکاس جنگ دان مک‌ کالین

من بر این باورم که مهمترین دلیلی که عکسهای مک‌کالین این چنین تلخ و تاثیرگذار به‌نظر می‌رسند به این خاطر است که در بیشتر عکس‌های او سوژه‌ها بطور مستقیم به دوربین نگاه می‌کنند. تصاویر مشهوری همچون سربازی که در نبرد "هیو" دچار "شِل شاک" ( نوعی شوک روانی که در اثر خشونت زیاد در میادین جنگ افراد دچار آن می‌شوند) شده و یا عکس دیگری با عنوان "ایرلندی بی خانمان زجر کشیده، اسپیتافیلدز،  لندن، ۱۹۶۹" و یا عکس پسر کامبوجی که قفسه سینه‌اش به شکل فجیعی پاره شده است و برتخت بیمارستانی مملو از مجروحین در پنوم پن به تاریخ ۱۹۷۵ گرفته شده از این دسته‌اند. 

 داستان پر از درد و رنج این عکس‌ها بصورت مستقیم از طریق چشمان سوژه‌ها روایت می‌شوند و خود مک‌کالین هم این موضوع را تایید می‌کند. او می‌گوید: « من تقریبن از همگی آنها خواستم تا به من نگاه کنند زیرا مطمئن بودم که چشم‌هایشان حتا بدون گشوده شدن دهان راوی قصه‌های این آدم‌ها هستند. از طرف دیگر من همچنین عکس‌های هیجان انگیز زیادی گرفتم از جمله عکسی از یک سرباز که در حال پرتاب نارنجک است. اما به نظرم این گونه عکس‌ها به نوعی جنبه هالیوودی دارند. من فکر می‌کنم این تصویری از جنگ نیست، جنگ در صورت انسان‌ها نهفته است. داستان جنگ اینگونه است، این چشمان انسانهاست که از روح آنها خبر می‌دهد."

مک‌کالین از همان دوران کودکی هم به دنبال کشف رنج انسان‌ها در محل زندگی‌اش در لندن بود. "مردم به من می‌گویند محله فینزبوری پارک بسیار اصیل است، اما از نظر من این غیر ممکن است.» این محله در نگاه اول ساکت و امن و آرام به نظر می‌رسد،در حال حاضر در نزدیکی ایستگاه مترو نانوایی گِیلز قرار دارد، همچنین یک سینما، تئاتر و کافه‌ای پرهیاهو بنام ال فرسکو.

 چشمان مک کالین با تردید از لای ابرو های پرپشتش مشکوک بنظر می‌رسند. او می‌گوید:

« همیشه در منطقه دعوا و نزاع برقرار بود، دعوا می‌کردی و پس از آن در فضا‌های وحشتناکی پنهان می‌شدی، سپس به خانه می‌رفتی و مادر در خانه  مخفی گاهی را در اختیارت می‌گذاشت.» در میان تمام داستان‌های وحشتناکی که مک‌کالین از آن روز‌ها برایم تعریف کرده است، یکی  از بقیه جالب توجه‌تر بود. همینطور که او برایم درباره "پسری شیرین عقل که یک سگ پلیس را گاز گرفت"  تعریف می‌کرد من می‌خندیدم. در همین هنگام مکالین طبق عادتش حرفی زد که باعث شد آن خنده بر روی لب‌هایم خشک شود: « پسرک به حدی از این کارش ناراحت شده بود که همان روز در گل فروشی محله،جایی که در آن کار می‌کرد، خودش را دار زد، این فکر که کسی خودش را در گل فروشی دار بزند، خیلی غم‌انگیز است بطور معمول یک گل فروشی محلی که برای شادی است و همه مشتریان آن لبخند به لب دارند، بعد از آن اتفاق حس می‌کردم که تمام دیوار‌های آن مغازه مملو از غم شده بود. انگار که کسی مدام تو را از خود بیخود می‌کند. به‌ عنوان کسی که در فقر زندگی می‌کرده، فکر می‌کنم زندگی حداقل برای من یک تلخی ادامه دار است.»  

او هرگز علاقه ای ندارد که خود را درگیر ظواهر جدید زندگی کند، نه اینستاگرامی دارد و نه حتا یک عکس سلفی. به من می‌گوید تمام پسرانش که نتیجه سه‌بار ازدواج او هستند همگی ۱۸۰ سانتی متر قد دارند اما در عکسهای خانوادگیشان بر روی پنجه پاهایشان می‌ایستند تا پدرشان را کوچک‌تر و کوتاه‌تر نشان دهند! مک کالین اما عکسی از آلبوم های خانوادگی‌اش نشانم نمی‌دهد انگار که این خط قرمز اوست.  او می‌گوید: «من خیلی پنهانی زندگی می‌کنم و این باعث می‌شود کسی من را مورد آزار قرار ندهد و این سبک زندگی را واقعن دوست دارم.»

مک‌کالین از خانه ویلایی خودش به‌عنوان پناه‌گاهی از ترس‌های جاری در جهان یاد می‌کند. «در آنجا فضایی را دارم که می‌توانم از همه چیز دور شوم و گناهانم که همچون پوست من را احاطه کرده‌اند را از خودم دور کنم، مثل یک مار پوست بیاندازم و رها شوم.» با این حال زندگی شخصی او هم مصائب بسیاری داشته است؛ یکی از آنها  ۳۰ سال پیش اتفاق افتاد، روزی که مصادف با روز ازدواج اولین پسرش بود، مک کالین می‌گوید: «هنگامی که روی کاناپه از خواب بیدار شدم چون من و همسر اولم کریستین جدا می‌خوابیدیم زیرا من به او خیانت کرده بودم، به طبقه بالا و اتاق کریستین رفتم او در تختش نشسته اما مرده بود. دستم را به دورش انداختم پشتش هنوز گرم بود اما جلوی بدنش سرد. ساعت هفت صبح یک روز زیبای تابستانی بود که این اتفاق افتاد. فکر می‌کردم در زندگی از پس هر چیزی بر می‌آیم اما این اتفاق ناگهان مثل مشتی بر صورتم کوبیده شد."

هرولد ایونز ادیتور درباره عکاس اصلی خودش جان مک‌کالین این گونه نوشته است: « در زمان کار کردن قلدری در لباس نظامی، اما مک‌کالین یک انسان با طبعی هنری و لطیف است». 

دان مک‌کالین به تازگی پروژه‌ای طولانی مدت در باره مناطق امپراطوری روم را به پایان رسانده که برای انجام آن از دیوار هادریان تا پالمیرا در سوریه را پیموده است. او از عکسهای این پروژه یک درس اخلاقی گرفته و آن « وحشی گری زیر پوشش تمدن است». زشتی‌ایست که این شکوه را پدید آورده است. « رومی ها همیشه درگیر جنگ بودند و وقتی جلوی این بناهای رومی می‌ایستم دچار دوگانگی می‌شوم، احساس خوبی ندارم، اما همزمان در حال تماشای شکوه آن‌ها هم هستم. لحظه‌ای فکر می‌کنم و از خودم می‌پرسم آیا اینها بدست بردگان ساخته نشده اند؟ که در بیشتر مواقع پاسخ این سوال مثبت است."

او به معبد بعلبک که امروزه در لبنان است اشاره می‌کند. « آنچه در آنجا هست خود به خود ساخته نشده. وقتی به چیزی بسیار زیبا نگاه می‌کنید، باید به آن فکر کنید. من همیشه با خودم در جدال هستم. شیئی مملو از گناه خودش را به ما زیبا جلوه میدهد و من هم سعی میکنم در عکسهایم آن را زیباتر نشان دهم. چه باید بکنم؟ دوربینم را درون کیفم بگذارم و از عکاسی از آن دست بکشم؟»

اکنون که مجموعه تمدن رومی‌هایش به اتمام رسیده، او مشتاق است تا پروژه عکاسی از مجسمه‌های مرمری پارتنون را آغاز کند. او همچنان مایل به کار و فعالیت است اما آن طور که دلش می‌خواهد نمی‌تواند در تاریک‌خانه دوست داشتنیش زمان بگذارد زیرا در حال حاضر کار با مواد شیمایی در تاریکخانه برای سلامتی‌اش مضراست. او هم مثل پدرش از آسم رنج می‌برد و همچنین سال گذشته مجبور به قطع انگشت شستش به دلیل بیماری قند شده است. می‌گوید: « این عمل در بهبود حالش موثر نبوده است.» او آخرین عکسهایی را که گرفته نشانم می‌دهد: عکسهایی بزرگ و دوست داشتنی و جذاب از مجسمه‌های کلاسیک در موزه‌های مختلف دنیا، که توسط یکی از دوستانش بصورت پرینت تزریقی چاپ شده‌اند. او حالا مجبور است که انجام بخشی از کار‌ها را به دیگران بسپارد که این برای کسی که خودش را یک انسان مستقل و خود ساخته می‌نامد و با چنگ و دندان از جاهایی وحشتناک و خطرناک خودش را نجات داده کار راحتی نیست. 

در میان این  دیگران، بازیگر، کارگردان و نماینده سازمان ملل برای پناهجویان، آنجلینا جولی نیز قرار دارد. آنجلینا جولی اخیرن مک‌کالین را برای درمیان گذاشتن برنامه‌اش با وی جهت ساخت فیلمی درباره زندگی مک‌کالین بر اساس کتاب اتو بیوگرافی‌اش که با عنوان " رفتار غیر معقول" در سال ۲۰۰۲ منتشر شد به رم دعوت کرد. در مراحل ابتدایی، صحبت‌هایی بود که تام هاردی نقش او را بازی کند اما بنظر می‌رسد سن این بازیگر مناسب این نقش نیست. مک‌کالین می‌گوید : « او بسیار زن دوست داشتنی‌ای است و برای ساخت این فیلم هم بسیار مصمم است. به من گفت که در نیویورک دفتری دارد که تمام عکسهای من را بر دیوار آن آویخته و می‌خواهد که این کار را انجام دهد.» پس بنظر می‌آید فوتوژورنالیسم کاملن هم از بین نرفته و هنوز از روی دیوار‌ها با آنجلینا جولی سخن می‌گوید.

مک‌کالین از اینکه هنرپیشه‌ای را برای بازی در فیلم بجای خودش پیشنهاد دهد سر باز میزند. او می‌گوید: « ببینیم چه می‌شود! من پیر تر از آنم که خواسته خاصی برای زندگی‌ام داشته باشم. زندگی‌ام رو به پایان است اما با این وجود مایل نیستم بیکار بنشیم. برنامه‌هایی دارم تا برای عکاسی به جاهای مختلفی بروم، دلم نمی‌خواهد گوشه خانه بنشینم و در انتظار مرگ باشم."

در پایان مصاحبه او من و عکاسمان را به ایستگاه قطار رساند، با سرعت خیلی زیادی می‌راند تا اینکه از قطار جا نمانیم. همینطور که با سرعت زیاد در اتوبانهای سامرست بودیم، فریاد میزد که « من عاشق این کار هستم (اشاره به رانندگی سریع )، آدرنالین! » این کار او وحشتی که در عکاسی جنگ وجود دارد را به یادم می‌آورد، هیجان شکستن در‌ها با لگد و وارد شدن به جایی که او نباید در آنجا می‌بود. مک‌کالین در این باره می‌گوید: « عاشق کارم بودم و  هیچ وقت شکایتی از سختی و وحشت آن نداشتم. من کسی بودم که مسیرم را در زندگی انتخاب کردم، کسی بودم که به دنبال کار مورد علاقه در زندگی‌ام می‌گشتم و خوش شانس بودم که آن را پیدا کردم.»

اگر این مطلب را دوست داشتید پیشنهاد می‌کنیم مجموعه عکس دره‌ سایه‌ها که درباره جنگ در کشمیر است را هم بر روی وبسایت مدرسه آرتسنس مشاهده کنید.